برخی از مواد فقط از یک نوع ماده تشکیل شده اند؛ امّا بعضی دیگر از دو یا چند ماده به دست آمده اند.
بیشتر موادی که ما در زندگی با آنها سرو کار داریم از دو یا چند ماده تشکیل شده اند. این مواد، مخلوط نامیده می شوند
.
الف( موادی که از یک نوع ذره تشکیل شده باشند، مواد خالص نامیده می شوند.
ماده خالص:
ماده ای است که تنها از یک جزء ساخته شده اند.
به عبارت دیگر ماده خالص ماده ای است که تنها از یک نوع عنصر و یا یک نوع ماده مرکب تشکیل شده است.
اکسیژن، گوگرد ، ئیدروژن و فسفر عنصر خالصند.
یعنی از مولکول هایی با اتم های یکسان تشکیل شده اند و آب مقطر، کربن دی اکسید، الکل و نمک طعام مواد مرکب خالصند.
عنصر یا ماده ساده:
ماده ای است که از اتم های یکسان ساخته شده است.
فلز:
عناصری مانند آهن، مس، طلا، نقره، آلومینیوم و جیوه را فلز می گویند تقریبا همه این عناصر دارای ویژگی های زیر هستند.
ترکیب:
ماده ای است که ذرات سازنده آن از دو یا چند نوع اتم متفاوت تشکیل شده است.
مولکول یک ماه مرکب ممکن است از دو ، سه و … و یا تعداد بسیاری زیادی اتم تشیکل شده باشد.
نافلزها:
عناصری مانند کربن، گوگرد، فسفر، ید ، برم و … را نافلز می گویند نافلزها دارای ویژگی های زیر هستند.
شبه فلز :
عناصری که خواص آنها از بین فلز و نافلز قرار می گیرد شبه فلز نامیده می شوند.
عناصری مانند: سیلسیوم، آرسنیک، آنتیموان، تلوریم، ژرمانیوم جزء شبه فلز ها محسوب می شوند.
موادی را که از دو یا چند ماده تشکیل شده باشند، مواد ناخالص یا مخلوط می نامند.
یکی از ویژگی های مخلوط این است که اجزای تشکیل دهندهٔ آن، خواص اولیهٔ خود را حفظ می کنند؛
به عبارت دیگر خواص مواد قبل از آمیخته شدن با یکدیگر و بعد از آن تغییر نمی کند؛
برای نمونه آب نمک مخلوطی از دو مادهٔ آب و نمک است.
هنگامی که این مخلوط را می چشیم، مزهٔ آن شور است.
خاصیت شوری مربوط به نمک است؛ یعنی نمک خاصیت شوری خود را در مخلوط نیز حفظ کرده است.
از طرف دیگر اگر مقداری آب نمک را روی زمین بریزیم، جاری می شود. جاری شدن از ویژگی های آب است.
مخلوط ها در زندگی ما نقش مهمی دارند.
ماده مخلوط
ماده ای است که از در هم آمیختن دو یا چند ماده حاصل می شود به شرطی که هر ماده ویژگی های خود را حفظ کند.
آب نمک، خاک باغچه ، سالاد، شربت خاک شیر، هوا ، شیشه، انواع آلیاژها و … نمونه هایی از مخلوط هستند
.
مخلوط ممکن است همگن یا ناهمگن باشد.
در محلول های جامد در مایع همیشه جزء مایع حلال و جزء دیگر حل شونده است
در محلول های مایع در مایع جزئی که مقدارش بیشتر است حلال و جزء دیگر حل شونده است
- مخلوطی ناهمگن است که در آن ذرّات یک جامد به صورت معلق در مایع )آب( پراکنده اند
دوغ، آب لیمو و شربت خاکشیر، نمونه های دیگری از مخلوط های سوسپانسیون اند.
تشکیل دهندۀ محلول
هر محلول حداقل از دو جزء حل شونده و حلال تشکیل شده است.
حلال مادّه ای است که معمولاً جزء بیشتری از محلول را تشکیل می دهد و حل شونده را در خود حل می کند؛
برای نمونه در محلول آب نمک، نمک حل شونده و آب ح الل است.
برای تهیهٔ محلول می توان نسبت های مختلفی از حل شونده و حلال را با هم مخلوط کرد.
حالت فیزیکی محلول ها می تواند متفاوت باشد شاید تصور شما از محلول، حل شدن مادهٔ جامدی مثل نمک در مایعی مانند آب است. .
در حالی که هنگام افزودن گلاب به آب، مایع را با آب مخلوط کرده اید، یا وقتی درِ نوشابهٔ گازدار را باز می کنید، گاز ازآن خارج می شود.
که نشان می دهد هنگام تهیهٔ نوشابه، مقداری گاز در آن حل کرده اند.
آلیاژ ها محلول هایی جامد در جامدند
هوای پاک محلولی از گازهای نیتروژن، اکسیژن و گازهای دیگر است. بنابراین محلول ها می توانند به حالت جامد، مایع یا گاز باشند.
مقدار حل شدن برخی مواد، مانند نمک در آب با دما افزایش می یابد در حالی که مقدار حل شدن برخی مواد در آب، مانند گاز اکسیژن با افزایش دما کاهش می یابد.
با کاغذ پی اچ می توان علاوه بر شناسایی اسید ها، میزان اسیدی بودن آنها را نیز مشخص کرد
.
جداسازی اجزاء یک مخلوط:
در برخی موارد لازم است، مواد تشکیل دهندهٔ مخلوط را از یکدیگر جدا کنیم.
برای جداسازی اجزای مخلوط گاهی از روش های ساده و گاهی از روش های پیچیده تر استفاده می شود.
در بیشتر مواقع لازم است که اجزاء یک مخلوط را از هم جدا کنیم.
برای تهیه آب شیرین نمک و سایر املاح را از آب جدا می کنند .
فراورده های نفتی هم بصورت مخلوط با یکدیگر تحت عنوان نفت خام یافت می شوند.
زمانی می توان اجزاء یک مخلوط را از هم جدا کرد که اجزاء حداقل در یک ویژگی با هم اختلاف داشته باشند.
الف) صاف کردن:
از این روش هنگامی استفاده می شود که اجزاء مخلوط از نظر اندازه ذرات با هم تفاوت داشته باشند.
الک کردن آرد، جداکردن شن و ماسه از یکدیگر، جداکردن تفاله از چای نمونه هایی از صاف کردن هستند.
ب) سرریز کردن:
هنگامی از این روش استفاده می شود که یک جزء از جزء دیگر سبک تر باشد.
اگر مخلوط آب روغن بی حرکت بماند چون روغن از آب سبک تر است بر روی آب قرار می گرید و می توان با سر ریز کردن و یا با استفاده از وسیله مقابل که قیف جدا کننده یا قیف دکانتور نامیده می شود آن ها را از هم جدا کرد.
ج) تبلور:
از روش تبلور برای جدا کردن جزء جامد از مایع استفاده می شود .
اگر مخلوط جامد در مایعی مانند آب نمک را سرد کنیم از آنجا که انحلال پذیری با کاهش دما کم می شود مقداری از حل شونده بصورت بلور در ته ظرف ته نشین می شود .
د) تقطیر ساده:
از تقطیر ساده برای جداکردن دو جزء مایع مخلوط که نقطه جوش متفاوت دارند استفاده می شود مثل الکل از آب
ه) تقطیر جزء به جزء:
از این روش برای جدا کردن اجزاء مخلوط چند مایع که نقطه جوش متفاوت دارند استفاده می شود اجزاء نفت خام را به همین روش از هم جدا می کنند.
به این ترتیب که نفت خام را تا ۴٠٠ درجه سانتیگراد حرارت می دهند تا بسیاری از اجزاء آن به جوش آیند و به صورت بخار در آیند.
نفت خام حرارت داده شده را به قسمت پایین دستگاهی به نام برج تقطیر می فرستند
بخارات حاصل هنگام صعود از دستگاه به سینی های نصب شده برخورد کرده و بر اساس تفاوت نقطه جوش به مایع تبدیل و از هم جدا می شوند.
شیر مخلوطی از چربی و آب است. 
در صنعت برای جداسازی چربی از شیر و پلاسما از سلول های
خونی، از دستگاه سانتریفیوژ استفاده می شود.
