درس یازدهم علوم نهم: گوناگونی جانداران

کلیدهای شناسایی

یکی از روش هایی که دانشمندان برای شناسایی و تشخیص رده‌بندی جانداران مختلف به کار می برند ، کلیدهای شناسایی است.

در این روش ، مجموعه‌ای از پرسش‌ها مطرح می شود  که براساس خصوصیات  جانداران  تهیه شده  است.

به کمک این خصوصیات می‌توان نام جانداران را پیدا کرد.

در این روش پرسش‌ها به صورت گام به گام  مطرح می شوند و معمولاً به صورت «آیا این جاندار … دارد؟» طرح می شند.

در این روش هر چه در طبقه‌بندی پیش  می‌رویم به خصوصیات جزیی می رسیم.

و  خصوصیات جانداران شبیه تر می‌شوند.

ابتدا از سوالات کلی شروع  می شود و در انتها به جزئیات می رسیم و جانداران را  طبقه‌بندی کنیم.

ویژگی‌های یک کلید شناسایی:

۱) یک کلید شناسایی  برای هر سؤال دو پاسخ دارد و به آن کلید شناسایی دو راهی نیز گفته می‌شود.

۲) در کلید شناسایی سوالات به ترتیب اهمیت پرسیده می شوند.

۳) اگر برای پرسش باید یک جواب وجود داشته باشد.

۴) کلیدهای شناسایی ابزار مناسبی برای شناسایی گونه‌های جدید است.

علوم نهم فصل 11 : گوناگونی جانداران

تاریخچه طبقه بندی :

دانشمندان نیز جانوران و گیاهان را فقط بر اساس صفت های ظاهری گروه بندی می کردند؛

ارسطو، فیلسوف یونانی: او جانوران را در سه گروه قرار داد:

1) آنهایی که در خشکی راه می روند؛

2)جانورانی که در آب شنا می کنند

3) آنهایی که در هوا پرواز می کند.

ارسطو ، گیاهان را در سه گروه  علف ها، درختچه ها و درخت ها جای داده بود.

گروه بندی جانداران

جانداران را به شکل های متفاوتی گروه بندی می کنند.

در نوعی گروه بندی، همهٔ جانداران را در پنچ گروه اصلی یا به عبارتی در پنج سلسله قرار می دهند که عبارتند از جانوران ، گیاهان ،قارچ ها، آغا زیان، باکتری ها

در رده بندی جانداران سطوح رده بندی با توجه به ویژگی های جندار تعریف شده است مثلا قمری خانگی در سطوح  طبقه بندی به صورت زیر است.

سلسله: جانوران
شاخه: مهره داران
رده: پرندگان
راسته: کبوترسانان
خانواده (تیره): کبوترها
جنس (سَرده): قُمری ها
گونه: قُمری خانگی

در سطوح رده بندی از بالا به پایین انواع جانوران کم می شوند

به طوری که گروهی که  گونه را تشکیل می دهند؛به هم شبیه اند و می توانند از طریق تولید مثل، زاده هایی شبیه خود با قابلیت زنده ماندن و تولید مثل به وجود آورند.

لینه زیست شناس سوئدی نام علمیِ دو بخشی که به زبان لاتین نوشته می شود را برای جانداران ابداعِ کرد.

در این روش قسمت اول جنس و قسمت دوم گونه را نشان می دهد مانند  نام علمی قمری خانگی که می شود  Stereptopelia Senegalensis

باکتری ها:

باکتری ها شکل های گوناگونی دارند و در همه جا یافت می شوند.

بسیاری از باکتری ها بی ضررند. انواعی از باکتری ها که در بخش های متفاوت بدن ما زندگی می کنند، نه تنها مضر نیستند؛ بلکه به سلامت ما هم کمک می کنند.

در یاخته برخی جانداران مانند باکتری ها ، پوششی در اطراف مادهٔ وراثتی وجود ندارد و درنتیجه هسته تشکیل نمی شود .

این جانداران را پیش هسته ای(پروکاریوت ) می نامند.

مادهٔ وراثتی در یاخته اغلب جانداران، درون پوششی قرار دارد و در نتیجه هسته تشکیل  می شود.این جانداران را هو هسته ای (یوکاریوت ) می نامند.

باکتری ها را اساس شکل به سه دسته  کروی ، میله ای  و مارپیچی گروه بندی می کنند .

آغازیان:

جلبک ها:

جلبک ها شناخته شده ترین گروه از آغازیان اند.

این آغازیان افزون بر تولید اکسیژن، غذای جانوران آبزی مانند ماهی ها را نیز تأمین می کنند.

از جلبک ها در ساختن مواد بهداشتی و مکمل های غذایی، به ویژه ویتامین ها استفاده می شود.

امروزه دانشمندان در تلاش اند تا از جلبک ها سوخت های پاک تولید کنند.

بسیاری از جلبک های سبز تک سلولی اند و در آب شیرین زندگی می کنند؛

بعضی دیگر پرسلولی بوده و در آب شور زندگی می کنند.

بسیاری از پلانکتون های میکروسکوپی آب شور از جلبک های سبز هستند.

جلبک های سبز میکروسکوپی در خاک های مرطوب و حتی درون سلول های موجودات دیگر زندگی می کنند.

گروه بندی جلبک ها :

جلبک ها بر اساس رنگدانه به سه گروه زیر تقسیم بندی می شوند.

1)جلبک های سبز

2)جلبک های قرمز

3)جلبک های قهوه ای

 کاربرد جلبک ها

1. – تولید آگار
2. – استفاده جهت غذای ماهیان آکواریومی
3. – تهیه روغن از جلبک های دریایی و تولید اسیدهای چرب ضروری
4.  – تهیه سوخت از جلبک بویژه در تهیه الکل با آلایندگی کم
5. – تولید افزودنی (ادویه) و چاشنی غذا
6. – استفاده جهت درمان های دارویی گیاهی
7. – تهیه کرم پوستی جهت مرطوب کردن پوست و …
8. برخی آغازیان پوسته هایی از جنس سیلیس دارند.سیلیس در صنایع متفاوت؛ مثلاً شیشه سازی به کار  می رود .

علوم نهم فصل 11 : گوناگونی جانداران قارچ ها:

قارچ ها انواع متفاوتی دارند. بعضی قارچ ها پر یاخته ای و بعضی تک یاخته ای اند .

بعضی از آنها سمی اند   مانند ارگوت غلات  که به شدت سمی هستند اما بعضی از آنها قابل خوردن می‌باشند

سلسله قارچها به دو شاخه قارچ‌های کاذب و قارچ‌های حقیقی تقسیم بندی می‌شوند

بعضی از قارچ‌ها با تثبیت نیتروژن به گیاهان کمک می‌کنند و بعضی دیگر به خاطر داشتن این ویژگی با گیاهان به طور همزیست زندگی می‌کنند.

کپک  هم عنوانی کلی‌است که به همه گونه‌های قارچهای ذره‌بینی که به صورت رشته‌های چندسلولی رشد می‌کنند اطلاق می‌شود.

 علوم نهم فصل 11 : گوناگونی جانداران ویروس ها :

ویروس ها یکی از کوچکترین عوامل بیماریزا در جانداران هستند که اندازه آنها بین 300 – 200 نانومتر است.

ویروس ها انگل داخل سلولی هستند که این خصوصیت مهمترین تفاوت ویروس ها با بقیه میکروارگانیسم هاست.

به نظر می‌رسد که ویروس ها قبل از یوکاریوتها بوجود آمده‌اند.

ویروس ها می توانند به درون یاخته های همهٔ جانداران وارد شوند و آنها را وادار به ساختن ویروس کنند.

ویروس ها از راه های متفاوتی از فردی به فرد دیگر منتقل می شوند

ویروس ایدز :

این ویروس همراه با برخی مایعات بدن مانند خون و وسایل آلوده به آنها از فردی به فرد دیگر منتقل می شود .

ویروس ایدز در گویچه های سفید تکثیر می شود و با از بین بردن این یاخته ها، دستگاه ایمنی بدن را ضعیف می کند.

در نتیجه، بدن قدرت مبارزه با میکروب ها را از دست می دهد و فرد بیمار می شود.